Namibya
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Namibya Cumhuriyeti | |||||
| Republic of Namibia | |||||
| |||||
| Slogan: Unity, Liberty, Justice | |||||
| Ulusal Marş: Namibia, Land of the Brave | |||||
 | |||||
.svg) | |||||
Başkent
| |||||
Resmî dil(ler)
| |||||
- Cumhurbaşkanı
| |||||
- Başbakan
| |||||
- İlan etti
| |||||
- Toplam
|
825.418 km² (34)
319 mil²
| ||||
- 2011 tahmini
| |||||
2005
| |||||
- Toplam
|
15.14 milyar $ (123)
| ||||
7,478 $ (83)
| |||||
- Yaz
| |||||
264
| |||||
0.625 (
Namibya (İngilizce: "Namibia", Almanca:"Namibia", Afrikaans: "Namibië"), Afrika kıtasının güney bölümünde yer alan bir ülke. Ülkenin batı sınırını tamamen Atlas Okyanusu oluşturmaktadır. Namibya kuzeyinde Angola ve Zambiya, doğusunda Botsvana, güneyinde Güney Afrika Cumhuriyeti ile komşu konumundadır. Kuzey-güney doğrultusunda ülkenin kıyısına paralel uzanan Namib Çölü'nün uzunluğu 1600 km iken, genişliği 50-160 km arasında değişkenlik göstermektedir. Ayrıca Caprivi bölgesinde dünya üzerinde tek dörtgen sınır bölgesinde ülkenin Zimbabve ile bağlantısını sağlayan 100 m'lik sınır çizgisi tartışmalıdır.[2] Ülkenin başkenti Windhoek 'tur.
İsim
Ülke ismini ülke topraklarının büyük bir bölümünü kaplayan Namib çölünden almaktadır. Ülke bağımsızlığını kazandığı dönem, ülke içerisinde yaşayan birçok etnik grup arasında ayrıma, dışlanmaya neden olmaması adına ülkenin tarafsızlığını yansıtacak bir isim olması yönünde fikirler beyan edilmiş, sonucunda Namib çölünden yola çıkarak bu isimde karar kılınmıştır. Ülke yine aynı gerekçelerle bağımsızlığı kazandığında ülkenin resmi dilini İngilizce olarak belirlemiştir.
Coğrafya
Ülke konum itibariyle 17,87° ve 29,9808° güney enleminde, 12° ve 25° doğu boylamında yer almaktadır. Ülke kuzeyde Angola ve Zambiya, doğuda Botsvana, güneyde ise tamamı Oranj nehri ile oluşturulan Güney Afrika Cumhuriyeti devleti ile komşu konumundadır. Ülkenin kuzey bölümünde uzun ince bir şerit halinde uzanan Caprivi ucu ülkenin Angola, Zambiya ve Botsvana olan sınırının bir bölümünü oluştururken, 100 m'lik bir sınır olduğu söylenen Zimbabve sınırı tartışmalı bir durumdadır. Ülkenin batısı tamamen Atlas Okyanusu kıyı şeritinden oluşmakta olup 1.350 km'yi bulmaktadır. Ülkede sınır oluşturan Oranj nehri dışında birçok nehir bulunmaktadır, ancak Caprivi bölgesinde bulunan Kwando ve Kavango nehri dışında yıl boyu tamamen su ile dolan ve akan nehir yoktur. Bu iki nehir dışındaki nehirler kuraklık nedeniyle su bulundurmamaktadır ve nehir yatakları yılın büyük bir bölümü tamamen gözükmektedir. Ülke topraklarının büyük bir bölümünü çöller oluşturmaktadır. Ülkenin batısında bulunan ve ülkeye ismini veren Namib Çölü'nün yanı sıra doğu bölümünde de Kalahari Çölü bulunmaktadır.
İklim
Ülkenin genel olarak sıcak ve kuru bir iklime sahiptir. Subtropikal iklime sahip olan Namibya'nın çöl bölgelerinde yıl boyu sıcaklıklar hakim olmaktadır. Kış aylarında bile 25 °C ve üzeri sıcaklıklar ölçülebilen çöl bölgelerinde en sıcak aylar olan Aralık ve Ocak aylarında sıcaklıklar çok az yağış almaktadır 30 °C kadar çıkmaktadır. Gün içerisinde sıcaklık değerleri bu seviyede seyrederken, geceleri sıcaklık donma noktasına kadar düşebilmektedir. Ülkenin her iki çöl arasında kalan yaylalarında iklim çöl bölgesine göre sıcaklık oranları daha düşüktür. Bu bölgelere kış aylarında kar yağabilmekte ve don oluşabilmektedir. Ülkenin Caprivi ucu diğer bölgelere nazaran yıl içerisinde bol yağış almaktadır. Yağışların etkisiyle oluşan ve sürekli su bulunduran nehirler ve tropik ormanlar ülkenin diğer bölgelerine göre daha nemli bir ortam oluşturmaktadır. Ülke genelinde yağan az ama öz sağanak yağmurlar genellikle Kasım ve Nisan aylarında yağmaktadır. Ülkede hakim olan iklim koşulları toprakların tarımsal kullanımını kısıtlamakta, yağışların az olduğu güney bölgelerde daha çok hayvancılık, yağışların daha çok olduğu kuzey bölgelerinde ise çiftçilik ile geçim sağlanmaktadır. Namib çöl bölgesinde oluşan kumullar 200 m yüksekliğe ulaşması ve bu alanda dünyanın en büyük kumulları olma özelliği ile Sossusvlei bölgesine önem katmaktadır. Bu bölgenin çekiciliği kumulların oluşturduğu yüksekliğin yanı sıra var olan yüksek orandaki nem ve güneşin oluşturduğu renkli ortamdır.
Nüfus
Ülke toprakları geniş olmasına rağmen seyrek oranda bir yerleşim nüfusuna sahiptir. Namibya nüfusunun büyük bir bölümü az olan şehirlerde ve güneye göre daha verimli topraklara sahip olan kuzey bölgelerde yaşamaktadır. Ülke nüfusunun %44'ü Omusati, Oshana, Ohangwena ve Oshikoto bölgelerinde yaşamını sürdürmektedir. Namibyalıların üçte birlik bölümü ülkenin başkentininde bulunduğu orta kısımlarda yaşamakta olup, ülkenin güney topraklarında nüfusun sadece %7'si ikamet etmektedir. Ülkenin liman şehirleri hariç batısı ve Namib çölü civarlarında yaşayan nüfus neredeyse yok denecek kadar azdır.
Namibya nüfusu 2011 Human Development raporuna göre Afrika kıtası içerisinde yaşam kalitesi en yüksek sekinci ülke konumundayken, dünya sıralamasında 120. sırada yer almaktadır. [3]
Din
Ülkede Almanya sömürge döneminde yıllar içerisinde yürütülen misyonerlik faaliyetleri nedeniyle nüfusun %87'lik bir kısmı Hristiyan inancını benimsemektedir. Bu oran Afrika kıtası içerisinde var olan ortalamanın çok üstündedir.[4] Ülke nüfusunun geri kalan %13'lük kısmının neredeyse tamamı yerel dinlere inanırken, İslam dini Namibya'da yok denecek kadar azdır. İslamiyeti inanç olarak benimseyen, tahmini olarak 3.000-5.000 arası sayılarla ifade edilen nüfusun merkezi başkent Windhoek'ta bulunan Quba camisidir. Ülke genelinde altısı başkentte olmak üzere sadece 12 cami bulunmaktadır.
Dil
Ülkenin resmi dili İngilizce olarak belirlenmesine rağmen, günümüzde özellikle ülkenin kuzey bölgelerinde İngilizce konuşma oranı oldukça düşüktür. İngilizcenin hakim olmadığı bölgelerde yerel dillerin yanı sıra Almanya'nın eski sömürgesi olmasından dolayı yer yer Almanca'da
Namibya tarihinde ilk yerleşimciler 17.yy 'da bölgeye yerleşen Herero, Nama, Orlam ve Ovambo kabileleri olmuştur.[5] Bu yerleşimden önce yerleşime elverişli olmayan coğrafi ve hava şartları nedeniyle bir yerleşim belgelenememiştir. Avrupalıların, özellikle Portekiz, İngiltere ve Almanya'dan gelen göçmenlerin bölgeyi keşfi ve yerleşimi ise 19.yy 'da başlamıştır. 1884/85 yıllarına kadar ülke, İngiliz hakimiyeti altında bulunan Walvis Körfezi [6] hariç tümüyle Almanya İmparatorluğu himayesi altına girmiş ve Alman Güneybatı Afrikası sömürge sisteminin bir parçası haline girmiştir. 1885 yılının mayıs ayında bölgeye gelen ilk Alman toplulukları bölgede hakimiyet kurmak adına yerel kabilelerden olan Hererolar ile anlaşarak, onlardan kendilerini diğer düşman kabilelere karşı korumak vaadi ile kendilerine genel olarak yardım etmelerini, Alman ticaret gemilerine sorun yaşatmamalarını ve Almanya'nın bilgisi ve onayı olmadan başka kişilere toprak satmalarını talep etmişlerdir. Bu anlaşma, Almanya'nın kendileri üzerinde bir koruma oluşturmadığı gerekçesiyle kabile lideri tarafından iptal edilerek Almanlar bölgeden gönderilmiştir. Bu gelişme üzerine Almanya bölgeye 20 kişilik bir ordu grubu göndererek, konuyu çözümlemeye çalışmıştır. Sayısal olarak hiçbir etki yaratamayan gruba karşı üstünlük elde eden yerel halka karşı, merkezi Almanya hükümeti gruba sürekli takviye yapma durumunda kalmıştır. Bu şekilde başarıya ulaşamayan Almanya, yerel kabile liderleri ile tekrardan anlaşma yolunu seçmiştir. Zaman içerisinde yerel halkın geçiminde ve topraklarının ekilmesinde önemli bir yere sahip olan, başkalarına bağımlı olmadan yaşamlarını sürdürmelerine imkan sağlayan sığırların, hızla yayılan sığır vebası nedeniyle telef olması neticesinde çaresiz kalmış, Avrupa'dan gelen beyazların yanında çalışmaya mecbur bir konumda kalmıştır. Avrupa'dan aşılı olarak gelen beyazların sahip olduğu sığırlar ile belli bedeller karşılığı topraklar ekilirken, yerel halka borç karşılığı Avrupa'dan getirilen mallar satılmış, ödemelerin günü geldiğinde de ödeme gücu olmayan yerlilerden toprakları ellerinden alınmıştır. Bu düzen hatta öyle boyutlara ulaştırılmıştır ki, yerel halkın ilgi göstermediği ürünler arabalardan yerel halkın yaşadığı bölgelere atılmış, daha sonra bu ürünlerin ücretleri kendilerinden talep edilmiştir.[7]. Oluşturulan bu düzen yerel halk ile beyaz Avrupalı halk arasında giderek büyüyen sorunlara neden olmuş ve isyana kadar varmıştır. 1904 ile 1908 yılları arasında yerel halkın ayaklanmasına ve isyanına sebep oluşturan bu olaylar neticesinde binlerce Herero ve Nama kabilesine mensup kişiler öldürülerek hayatlarını kaybetmiştir. Bölge üzerindeki Almanya hakimiyeti I. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar sürmüş, bu savaş sonrası bölge İngiliz ve dolayısıyla İngilizlerin oluşturduğu sömürge sistemi himayesi altına girmiştir. Namibya, 1990 yılında Güney Afrika'dan ayrılarak bağımsız bir ülke olmuş ve bölgenin 100 yıl süren esaretine son vermiştir.
Siyaset
Ülke bağımsızlığını kazandığı 1990 yılından bu yana yarı başkanlık sistemi ile yönetilmektedir. Yönetim sistemi ile ilgili referandum 1989 yılında gerçekleştirilmiş ve bağımsızlığın ilanı ile de yürürlüğe girmiştir. Ülkenin devlet başkanı beş yıllık dönemler için seçilmekte olup, Namibya hükümetini ve başbakanını belirlemek görevleri arasındadır. Ülkede ulusal meclis ve millet meclisi olmak üzere iki ayrı meclis yapısı mevcuttur. Ulusal meclis 26 sandalyeye sahip ve ülkede var olan 13 bölge, bu meclise her altı yılda bir iki üye göndermektedir. Millet meclisinde bulunan 78 sandalyeden 72'sinin sahibi beş yılda bir yapılan genel seçimlerle belirlenirken geriye kalan 6 üye devlet başkanı tarafından belirlenerek atanmaktadır.
Namibya devlet
- 21 Mart 1990 - 20 Mart 2005 : Sam Nujoma
- 21 Mart 2005 - ... : Hifikepunye Pohamba
İdari yapılanma
Namibya toprakları 13 bölgeye ayrılmıştır. Her bir bölge, bölgesel meclis tarafından yönetilmekte olup, bölgenin büyüklüğüne göre ayrıca altı ila 13 farklı seçim bölgesine daha ayrılmış konumdadır. Namibya genelinde toplamda 107 seçim bölgesi mevcuttur.
| Nr | Bölge | Nüfus (2011)[8] | Yüz ölçümü km² | Bölge başkenti |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Caprivi | 90.100 | 14.785 | Katima Mulilo |
| 2 | Erongo | 150.400 | 63.539 | Swakopmund |
| 3 | Hardap | 79.000 | 109.781 | Mariental |
| 4 | Karas | 76.000 | 161.514 | Keetmanshoop |
| 5 | Kavango | 222.500 | 48.742 | Rundu |
| 6 | Khomas | 340.900 | 36.964 | Windhoek |
| 7 | Kunene | 88.300 | 115.260 | Opuwo |
| 8 | Ohangwena | 245.100 | 10.706 | Eenhana |
| 9 | Omaheke | 70.800 | 84.981 | Gobabis |
| 10 | Omusati | 242.900 | 26.551 | Outapi |
| 11 | Oshana | 174.900 | 8.647 | Oshakati |
| 12 | Oshikoto | 181.600 | 38.685 | Omuthiya |
| 13 | Otjozondjupa | 142.400 | 105.460 | Otjiwarongo |
Spor
Ülke genelinde en çok sevilen spor türleri ragbi ve futboldur. Namibya Ragbi Milli Takımı Afrika kıtasının en başarılı ragbi takımlarından bir tanesidir. Bağımsızlığın kazanıldığı 1990 yılında kurulan takım Afrika kıtasından sürekli dünya şampiyonalarına gitmekte olup günümüze kadar iki kere Afrika şampiyonluğu ve iki kere de Afrika ikinciliği elde etmiştir. Aynı yıl içerisinde kurulan Namibya Futbol Milli Takımı ise Afrika kıtasının orta seviyediki takımlarından olup, şu ana kadar iki kere Afrika Uluslar Kupası'nda yer almıştır. Namibya ligi olan Namibya Premier League'de ise 12 takım mücadele etmektedir.
Ulaşım
Namibya'da bulunan demiryolları özellikle Almanya hakimiyeti altında iken askeri gereksinimler nedeniyle yapılan yollardan oluşmaktadır. Günümüzde 2.382 km'ye kadar çıkartılan demiryolu bağlantıl
arı,
bazı şehirleri birbirine bağlamaktadır. Ülkenin geneline yayılmayan demiryolu bağlantılar insan taşımacılığında neredeyse hiçbir anlam ifade etmezken, çoğunlukla ürün taşımada kullanılmaktadır. Ülkenin sahip olduğu karayolları, demiryolunun aksine neredeyse tüm bölgeleri kapsamaktadır. 65.000 km kara yoluna sahip ülkede, bu yolların 60.000 asfalt yerine çakıl taşı tabanı ile oluşmaktadır. Geriye kalan 5.000 km ise önemli yollar olarak asfalta sahiptir. Namibya'da, tıpkı komşusu Güney Afrika Cumhuriyeti'nde olduğu gibi trafik soldan akmaktadır. Ülke, Air Namibia ile kendisine ait bir havayolu şirketine sahiptir. Uluslararası havacılık sektörüne entegre olmuş iki adet havaalanına sahip olan ülkede, ayrıca irili ufaklı küçük uçakların inebileceği alanlara sahiptir. Deniz taşımacılığında, anca 1994 yılında Güney Afrika tarafından Namibya'ya devredilen Wavis Körfezi ile Lüderitz önemli bir konuma sahiptir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder